Bir Kitap : Medar-ı Maişet Motoru

Sait Faik ile ortaokul 1. sınıfta tanıştık.  “Müthiş Bir Tren ” isimli kitabını Edebiyat öğretmenim hediye etmişti.  Okudukça çok sevdim. Çünkü diyordu ki : “Dünyayı güzellik kurtaracak, bir insanı sevmekle başlayacak herşey!”   Üniversite yıllarımda da bu dizeyi Zülfü Livaneli’nin şarkı dizelerinde buldum.  https://www.youtube.com/watch?v=WJzAB02uePM

Sait Faik’in o günlerde okuduğum kitaplarından nasıl keyif alıyorsam aradan geçen bunca yıla rağmen  aynı tadı alabiliyorum. Bu da onun ne kadar çağdaş bir öykü yazarı olduğunun bir göstergesidir. Yeni okuduklarım hikayelerden oluşan kitapları Lüzümsuz Adam, Son Kuşlar ve Alemdağ’da Var Bir Yılan hepsi birbirinden güzel öyküleriyle dolu. Hayatı, çevreyi, insanları, olayları, yaklaşımları olduğu gibi, nesnel bir şekilde anlatığı için olsa gerek ağlanacak halimize güldürür.

Çocukları ve çocukluğu anlatır. Çocukla nasıl çocuk olmuş dersin. Genç kızları, delikanlıları ve gençliği anlatır çok iyi anlatmış dersin. Yaşlı başlı insanları, yaşlılığı anlatır, 48 yaşında hayata veda etmiş nasıl yaşlılığı yaşamadan bu kadar iyi analiz etmiş dersin. Çünkü Sait Faik insan sevgisi büyük bir edebiyat ustası da ondan. Yoksul balıkçıların yaşamı, İstanbul Boğazı, Marmara denizi, adalar, balıklar, martılar, yelkovan kuşları, rüzgârlar, dalgalar ve daha birsürü şey...  Hiçbir kalıba uymayan şiirsel anlatımı, özgür ve yaratıcı gözlemciliği, insana değer vermesi, erdem ve iyilik ana temasıydı. Şiirsel anlatım demişken şiirleri de olduğunu belirtelim. Kötülükler ve değer bilmezlikler karşısında bi nevi hayata küsüp Burgazada’daki evinde, kendi içadasını kurmuş ve hayatının son günlerine kadar burada yaşamıştır. Her ne kadar insanlara kırılsa da insanlığa dair umudunu hiç kaybetmemiştir.  

Hep hikayelerini okuduk, bir de 1944 yılında yasaklanan ilk yazdığı romanı okuyalım dedik. Medarı Maişet Motoru.  Ne de olsa yasaklar her zaman çekici gelmiştir.

“Edebi eserler, insanı yeni ve mesut, başka iyi ve güzel bir dünyaya götürmeye yardım etmiyorlarsa neye yarar?”  diyor Sait Faik. Çok haklı.

Yasaklandı çünkü o dönemin en korkulan “sosyal adalet”  fikrini anlatıyordu kitap. Yayıncı bulmakta zorlanmış, sansür üstüne sansür yemiş, kitabın adını değiştirip yeniden yayınlamak zorunda kalmış, adı Medar-ı Maişet olan balıkçı teknesinin adını bile değiştirmişler. Daha neler neler...  Roman ancak 1970’lerden sonra özgürlüğüne kavuşmuş...

Şimdi aslında romanı okuduğumuzda anlıyoruz ki ; sosyal adaletin sağlanması, yoksulluğun azalması gibi eşitlikçi ve özgürlükçü düşünceler nedeniyle yasaklanan bu kitap aslında Sait Faik’in romanda kurguladığı karakterler aracılığı ile dile getiriliyor. Bir röportajında konuyla ilgili demiş ki Sait Faik : “Medarı Maişet isimli bir hikâye kitabı çıkarmıştım. Hayatı tozpembe görüyorum diye mahkemeye verildim. Üç beş kuruş kazanalım derken iki bin lira mahkeme masrafı ödedim, üzüntüsü de caba. Kahramanlarım rahat etmek için hapse giriyorlardı. Bütün sebep bu!”  

Kitabın sansür yiyen bir cümlesi : “Bir insanı yanında uşak gibi kullandıracak her işten sakın! İnsanoğlu birbirinin uşağı değildir, olamıyor.” Sayfa 109.

Almdağ’da Var Bir Yılan isimli kitabında, “Çarşıya inemem”  isimli öyküde yasaklarla ilgili de çok hoş bir ironi yapmıştır.  “Ah bu yasaklar! Kendi kendimize, başkasının bize, bizim başkalarına, devletin tebaasına, tebaanın devletine, belediyenin hemşerisine, hemşerinin belediyeye koyduğu, koyacağı yasaklar!.. Yasaklarla çevrili bir dünyada yaşamasak yasaksız yaşayamazdık. Halbuki hayvanlar, hele ehlileri, yasaksız ne de güzel yaşıyorlar. Hafif, cilve gibi, o da boğaz derdinden doğan zırıltılardan başka, gel keyfim gel, yaşamıyorlar mı? Yasakları kabul ettik. İnsanoğlu için yasaklı hayvandır da diyebiliriz. Mikroplar bile yasak değil mi? Aşklar yasaktır. Gün olur, sular, yemişler bile yasaktır. İnsanlar birbirine yasaktır.”  Bu da çok hoş paylaşmak istedim.

Çok hoş şeyleri paylaşmaya devam ediyor olacağız. Şimdilik bu kadar çocuklar.

Sevgiler...

CLK Boğaziçi Elektik, Çağlayan 2016